Raadsvoorstel

                       Raadsvoorstel

Aan de gemeenteraad,

Voorstel

1. De programmabegroting 2024 met een saldo van € 80.000 positief vast te stellen, inclusief:

1. de meerjarenraming 2025-2027;
2. het meerjareninvesteringsplan 2024-2027;
3. het kader voor de subsidies.

Inleiding
Wij bieden u de Programmabegroting 2024 in digitale vorm aan. Deze begroting is beschikbaar via http://programmavan.bergendal.nl/.

De begroting 2024 is gebaseerd op de uitgangspunten zoals u die heeft vastgesteld op 13 juli 2023 in de “Kaderbrief begroting 2024”. In de begroting 2024 is ook rekening gehouden met de septembercirculaire 2023 die wij op 19 september 2023 hebben ontvangen. Met deze informatie presenteren wij u een sluitende begroting 2024. Het jaar 2025 heeft een klein tekort, maar de jaren 2026 en 2027 laten grotere tekorten zien.

Zoals vermeld in de Kaderbrief begroting 2024 komt het grote tekort in 2026 doordat de algemene uitkering vanaf 2026 fors daalt. Het huidige kabinet heeft alleen voor de huidige regeerperiode (tot en met 2025) extra rijksmiddelen ter beschikking gesteld. De besluitvorming over extra rijksgelden na 2025 laat dit kabinet over aan het volgende kabinet. De VNG is hierover in gesprek met het Rijk en dringt aan op aanvullende middelen. We hebben besloten om op dit moment nog geen maatregelen voor te stellen om de mogelijke tekorten vanaf 2026 op te vangen. De onzekerheid of de tekorten zich daadwerkelijk voordoen, vinden wij te groot om nu al bezuinigingsmaatregelen door te voeren. Uiteraard vinden wij het van groot belang en blijven we ons uiterste best doen om onze begroting structureel in evenwicht te houden. Maar wij willen ook graag de reserve rekeningresultaten kunnen blijven voeden (bijvoorbeeld om het overschot van 2022 in te storten). Daarmee kunnen tekorten van komende jaren wellicht worden opgevangen, zonder nu pijnlijke keuzes te moeten maken. Wij voeren daarvoor een sterke lobby, zowel bij de provincie als bij de VNG.

De meerjarenraming 2024-2027 is als volgt:

Omdat we een positief saldo in de begroting 2024 hebben, hebben wij ervoor gekozen om een aantal nieuwe ontwikkelingen in de begroting op te nemen. Deze benoemen we verderop in dit voorstel.

Op 19 september 2023 (Prinsjesdag) hebben wij de septembercirculaire 2023 ontvangen. In deze circulaire krijgen we een aanvullende compensatie voor loon- en prijsstijgingen. Dit hebben we nog verwerkt in de primaire begroting 2024. We gaan hier verderop in dit raadsvoorstel op in.

Uitdagingen voor de komende jaren zijn nog steeds:
•   het bouwen van nieuwe woningen
•   de toenemende behoefte aan zorg en de realisatie van de Hervormingsagenda Jeugd;
•   het behouden van voorzieningen voor beweging en ontmoeting;
•   het duurzamer en klimaatbestendiger maken van onze gemeente.
We willen onze ambities waarmaken, maar hebben wel oog voor de tekorten op de arbeidsmarkt in alle sectoren.

Beoogd effect
Op grond van de Gemeentewet moeten wij de programmabegroting 2024 vóór 15 november 2023 aan Gedeputeerde Staten aanbieden.
We hebben de doelen en resultaten opnieuw geformuleerd en hierbij aansluiting gezocht bij het Coalitieplan 2022-2026 (DE WENSEN VAN NU versus DE OPGAVEN VAN DE TOEKOMST).

Argumenten
1.1 De meerjarenbegroting is structureel sluitend.
Het is de bevoegdheid van de gemeenteraad om de begroting vast te stellen. In de Gemeentewet (artikel 189) is vastgelegd dat de gemeenteraad een structureel sluitende begroting moet vaststellen voor repressief toezicht. Om voor repressief toezicht van de provincie voor de begroting 2024 in aanmerking te komen moet minimaal het eerste jaar van de meerjarenbegroting, dan wel het laatste begrotingsjaar structureel sluitend zijn.
Het actuele meerjarenperspectief laat een structureel sluitende begroting voor 2024 zien, zodat de verwachting is dat we voor de begroting 2024 onder repressief toezicht blijven vallen. Repressief toezicht is de lichtst mogelijke vorm van provinciaal toezicht. Dit betekent dat de gemeente haar vastgestelde begroting en begrotingswijzigingen kan uitvoeren, zonder dat de Provincie deze vooraf moet goedkeuren.

1.2 Nieuwe ontwikkelingen
In deze begroting hebben wij een aantal nieuwe posten opgenomen, die wij belangrijk vinden en dat zijn de volgende:

1. The Economic Board (TEB)

Binnenkort evalueren wij met u de Groene Metropoolregio met daarbij The Economic Board. Wij sorteren in deze begroting vast voor op uw positieve oordeel en hebben een bedrag van € 36.000 (€ 1 per inwoner) geraamd. Wij zien namelijk dat de TEB de laatste jaren is veranderd in een organisatie die nauw bij gemeenten is aangesloten en daadwerkelijk wil bijdragen aan het realiseren van hun ambities. Zo heeft de TEB zich hardgemaakt om het project Soil Valley (verdroging Stuwwal) in de regiodeal te krijgen en dat is ook gelukt.

2. Groen- en waterbeheer
   Vanwege de weersomstandigheden, vooral droogte, moeten bomen vaker vervangen worden. Anderzijds krijgen we te maken met extremere regenbuien. Onze watergangen moeten die kunnen opvangen en daarvoor is extra onderhoud nodig. Daarnaast leidt de vergroening en biodiversiteit (die belangrijk is voor de klimaatadaptatie) tot meer werk voor onze groenbeheerders en is uitbreiding van de formatie op dit onderdeel nodig. Het groene karakter van onze gemeente vinden wij erg belangrijk en daarom maken we hier budget voor vrij. Totaal gaat het om € 191.000 (onderhoud en formatie).
3. Jongerenwerkers Forte en Rocky Fit

We ramen extra inzet van Forte en Rocky Fit voor preventief jeugdwerk. Hiermee wordt het aantal uren voor ambulant jongerenwerk (op straat) verhoogd en kunnen de jongerencentra vaker open. Dit voorkomt problemen op straat. Het hiervoor benodigde bedrag is in  2024 € 110.000.

4. Uitbreiding van de formatie

Er komen steeds meer taken op het bord van gemeenten terecht, denk aan de vluchtelingenopvang. Daarnaast vinden wij het belangrijk dat onze representatie op orde is en dat onze dienstverlening wordt verbeterd (we moeten bijvoorbeeld beter borgen dat inwoners worden teruggebeld). Ook willen we dat uitvoering en beleid op het sociaal domein beter gaan samenwerken. Bij het Team Ruimtelijke Ontwikkeling willen we de capaciteit uitbreiden. De invoering van de Omgevingswet vraagt om een andere werkwijze en we willen niet dat de implementatie hiervan de beoordeling van bouwplannen vertraagt. En tenslotte willen we aan de slag met een project dat moet leiden tot vereenvoudiging van aanvragen voor vergunningen. Inwoners en ondernemers lopen hierop vast waardoor leuke initiatieven soms niet doorgaan. Dat kan niet de bedoeling zijn.

1.3 Kader subsidies (plafonds)
Met het vaststellen van het kader voor de gemeentelijke subsidies voorkomen wij open-einde regelingen. De ramingen hebben we gebaseerd op onze deelverordeningen en op de desbetreffende begrotingsposten.

1.4 Sociaal domein
Op de begrotingsposten voor Sociaal Domein is in 2022 een positief resultaat geboekt van € 1,5 miljoen op een budget van € 19 miljoen. Door personeelstekorten en wachtlijsten, worden indicaties niet altijd verzilverd. Daarnaast zien we leveringsachterstanden bij hulpmiddelen en voorzieningen, onder andere door grondstoffentekort.
Dit heeft in 2022 en in het 1e halfjaar van 2023 geleid tot lagere kosten dan we hadden geraamd. Voor de structurele ramingen vanaf 2024 gaan we nog niet uit van een dalende trend. De vergrijzing neemt immers toe. Alleen bij Wmo begeleiding is een dalende trend zichtbaar en verklaarbaar (wij sturen daar sterk op en er zijn veel mensen overgegaan van de Wmo naar de WLZ, die door het rijk wordt gefinancierd).
Op basis van de uitgaven in 2023 en de gewijzigde tarieven hebben we een inschatting gemaakt voor 2024 en volgende jaren. Het budget voor 2024 bedraagt € 21,3 miljoen (voorjaarsnota 2023 € 20,5 miljoen), een uitzetting van per saldo € 0,8 miljoen. De belangrijkste reden van deze uitzetting zit in de tariefstijgingen. Voor Jeugd en Wmo begeleiding rekenen we met 6,4% gebaseerd op de regionale stijging van de tarieven. Op basis van recente CAO afspraken stijgen de tarieven voor huishoudelijke hulp met 12,2%.
Hieronder lichten we twee belangrijke zaken toe die van invloed zijn op de begrotingsposten voor het Sociaal Domein: het Herstelplan Sociaal Domein en de Hervormingsagenda Jeugd.

1.4.a Herstelplan Sociaal Domein
In het Herstelplan Sociaal Domein (2020) was een taakstellende bezuiniging opgenomen voor de kosten Jeugd en Wmo begeleiding in de jaren 2021 tot en met 2025. Het totaal beoogde bedrag met het herstelplan is behaald voor het gedeelte Wmo. Voor het onderdeel Jeugd maakt het nog niet gerealiseerde deel van het Herstelplan deel uit van de maatregelen van de Hervormingsagenda Jeugd. Hiermee kan nu ook deze specifieke taakstellende bezuiniging voor 2024 en 2025 vervallen.

1.4.b Hervormingsagenda Jeugd
De Hervormingsagenda Jeugd is op landelijk niveau vastgesteld. We houden in onze meerjarenraming rekening met een lagere Rijksuitkering van € 901.000 in 2026 en € 1.004.000 in 2027. Op dit moment werken we de Hervormingsagenda en het Regioprogramma Jeugd uit naar lokale actiepunten, wat op termijn een besparing moet gaan opleveren. De hoogte van de besparing is nog onduidelijk. Het is onwaarschijnlijk dat we het volledige bedrag van de verminderde Rijksuitkering kunnen behalen. De toenemende vraag naar jeugdzorg wordt immers mede veroorzaakt door maatschappelijke factoren die als individuele gemeente moeilijk te beïnvloeden zijn (bijvoorbeeld prestatiedruk, echtscheiding, grote zorgen van jongeren wat betreft klimaat, niet zelfstandig kunnen gaan wonen). We hebben er nu voor gekozen het bedrag van de lagere Rijksuitkering gelijkelijk over alle posten van Jeugd in mindering te brengen.
Naast deze besparing wil het Rijk een aanvullende korting van € 511 miljoen (structureel) toepassen. Het budgettair risico hiervan draagt het Rijk als de maatregelen hiervoor niet realiseerbaar blijken te zijn. We hebben in onze meerjarenraming voor deze aanvullende besparing een stelpost opgenomen van € 916.000 vanaf 2025.

2.1. Algemene uitkering (Mei- en Septembercirculaire 2023)
In de begroting 2024 zijn de meicirculaire en de septembercirculaire 2023 verwerkt. De raming van de algemene uitkering is daarmee gebaseerd op de laatst bekende informatie van het Rijk.
Het rijk heeft met de VNG afgesproken om het volumedeel van het accres van de algemene uitkering voor de jaren 2022 tot en met 2025 vast te zetten. Hierdoor hebben de schommelingen in de rijksuitgaven veel minder invloed op de hoogte van de algemene uitkering. Wel zal het Rijk de mutatie in het loon- en prijsdeel voor die jaren doorrekenen in de algemene uitkering. Over de mei- en septembercirculaire hebben wij een informatienota opgesteld.

Herinrichting Planning en Control
In 2023 zijn we gestart met het project herinrichting Planning en Control. We hebben al een aantal punten opgepakt en verwerkt in de begroting 2024. Dat betekent dat een deel van de informatie alleen is opgenomen in de digitale omgeving. Dit gaat om de volgende onderdelen:

• Cijfers per taakveld onder de programma’s
• De verbonden partijen bij de programma’s
• De ambities van de gemeente
• De toelichting van financiële begrippen
• De toelichting van afkortingen

Daarnaast zijn er aanpassingen gedaan in de inleiding en de samenvatting van de begroting. We lichten alleen nog bedragen groter dan € 25.000 toe, zoals aangegeven in onze financiële verordening. De beleidsindicatoren benoemen we, maar zijn terug te vinden op de website Waar staat je gemeente.
Hierdoor is het aantal pagina’s van de afgedrukte begroting al sterk afgenomen van 262 pagina’s bij de begroting 2023 tot 171 pagina’s bij deze begroting.
In de komende periode (eind 2023 en begin 2024) gaan we verder met het implementatieplan om te komen tot betere producten van de Planning en Control cyclus.

Kanttekening
a. Stelpost onderuitputting
We hebben ook dit jaar een stelpost voor onderuitputting kapitaallasten opgenomen. Deze bedraagt ook in de begroting 2024 € 200.000.

b. Bijdrage reserve rekeningresultaten
Onze begroting 2024 is structureel sluitend. Dit betekent dat we de structurele lasten kunnen opvangen met de structurele baten. Onder deze structurele baten hebben we ook de jaarlijkse bijdrage uit de reserve rekeningresultaten van € 355.000 opgenomen. Dit is een van de uitgangspunten in de Kaderbrief begroting 2024.

c. Nieuwe wensen
Tijdens de begrotingsbehandeling kunt u met voorstellen, moties of amendementen, de begroting wijzigen. Voor de amendementen geldt dat als daarmee extra kosten zijn gemoeid u ook dekking aan moet geven. Het uitgangspunt is namelijk een sluitende begroting. Dit is een van de uitgangspunten in de Kaderbrief begroting 2024.

d. Tarieven Ozb stijgen alleen met inflatiecorrectie
De tarieven van de Ozb zijn alleen met de inflatiecorrectie van 4,5% verhoogd.

e. Tarieven rioolheffing en afvalstoffenheffing stijgen
Bij deze heffingen is het uitgangspunt een kostendekkend tarief. De tarieven van de rioolheffing stijgen met het inflatiepercentage van 4,5%. De tarieven van de afvalstoffenheffing stijgen met ongeveer 2,4%, dit is lager dan de stijging van 4,5% die we verwacht hadden bij de Kaderbrief begroting 2024.

f. Weerstandsratio
Bij de beoordeling van de risico’s weten we in sommige gevallen niet hoe hoog het financiële risico en de kans daarop is. Maar we weten wel dat we een risico lopen. Dit hebben we aangegeven met “p.m.”. Deze risico’s tellen niet mee in de risicoscores. De werkelijke ratio kan daardoor lager zijn. Onze weerstandsratio is 6,55. Een ratio van 2 of meer is “uitstekend”.
Meer informatie hierover vindt u in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing.

g. Verloop algemene reserve
Hieronder staat het overzicht van het verloop van de algemene reserves.  

De te verwachten begrotingssaldi 2024-2027 zijn niet verwerkt in deze tabel.

h. Stelpost inflatie en stijging energiekosten
We hadden in de begroting 2023 een stelpost verwerkt van € 1.000.000 voor inflatie en stijging van energiekosten (structureel). Uit de doorrekening van de septembercirculaire 2022 bleek dat we aanvullend € 1.123.000 ontvangen. Dit bedrag hebben we toegevoegd aan deze stelpost. Deze stelpost hebben we in de begroting 2024 volledig ingezet.

Financiële onderbouwing
Zoals hiervoor al is aangegeven is de begroting meerjarig structureel sluitend door een structureel sluitende begroting 2024: structurele lasten vangen we op met structurele baten. Voor een vergelijking met de begroting 2023 verwijzen we u naar de financiële toelichting per programma in de begroting.

Communicatie
Na vaststelling van de Programmabegroting 2024 bieden wij deze aan de Provincie aan (dit moet voor 15 november). De kaders voor de subsidies maken we na vaststelling bekend in de Rozet en op onze website.

De Programmabegroting 2024 is digitaal (=standaard) beschikbaar via http://programmavan.bergendal.nl/.

Aanpak/uitvoering
Over de voortgang van de Programmabegroting 2024 rapporteren wij u via de voorjaars- en najaarsnota. In de jaarstukken 2024 leggen wij vervolgens verantwoording af. Dit doen wij zowel inhoudelijk als financieel.

De Begrotingsraad over de begroting 2024 is op 9 november 2023.

Bijlage
Programmabegroting 2024
Informatienota septembercirculaire 2023

Burgemeester en wethouders

Bijlagen digitaal ter inzage
Programmabegroting 2024
Informatienota septembercirculaire 2023
Bijlage ter inzage griffier

De raad van de gemeente Berg en Dal;

gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 3 oktober 2023;
overwegende dat tijdens de behandeling van de begroting de volgende 3 amendementen zijn aangenomen;

• Amendement om ook in de tekst van de begroting tot uiting te brengen het streven om al in 2040 klimaatneutraal te zijn als gemeente en zeker uiterlijk in 2050;
• Amendement om in de tekst van de begroting expliciet aandacht te geven voor geweld tegen vrouwen in scheiding, kortweg omschreven als femicide;
• Amendement om het onderzoek naar de haalbaarheid van een sporthal in de Ooij uiterlijk in het 3 ^e kwartaal van 2024 af te ronden;

Dat een 27-tal moties zijn behandeld, waarvan er 10 zijn aangenomen en 1 is aangehouden;

b e s l u i t  :

1. De tekst van de begroting op twee plaatsen aan te vullen c.q. te wijzigen;
2. Aan te nemen amendement 2023-A018 met de volgende strekking:

1. Het onderzoek naar de haalbaarheid van een sporthal in de Ooij uiterlijk in het 3 ^e kwartaal van 2024 af te ronden;
2. Hiervoor een bedrag van € 60.000,- beschikbaar te stellen ten laste van het positieve saldo van de begroting 2024;
3. In het MIP de investering voor een sporthal in Ooij in ieder geval te vervroegen naar 2025 en een reële inschatting van de investering en kapitaalslasten daarin mee te nemen;

3. De programmabegroting 2024 met een saldo van € 20.000 positief vast te stellen, inclusief:

  3.1 de meerjarenraming 2025-2027;
  3.2 het meerjareninvesteringsplan 2024-2027;
  3.3 het kader voor de subsidies.

Aldus besloten in de openbare vergadering van de raad van de gemeente Berg en Dal
op 9 november 2023,

De raadsgriffier,         De voorzitter,